Code GameỨng Lăng – nơi yên nghỉ của vị vua thứ 12 của triều Nguyễn – vua Khải Định, phản ánh rõ tính cách xa hoa của vua lúc sinh thời. Ra đời trong sự giao thoa văn hóa Đông – Tây, tính văn hóa truyền thống bị phai mờ nhưng đã mở ra một cái nhìn mới, một kiến trúc mới.
ỨNG LĂNG – NƠI YÊN NGHỈ CỦA VỊ VUA THỨ 12 CỦA TRIỀU NGUYỄN – VUA KHẢI ĐỊNH
xem thêm: VĂN HÓA ĐÌNH LÀNG – Nguyễn Đăng Thục
Vị trí, lịch sử hình thành Ứng Lăng
– Lăng Khải Định hay còn gọi là Ứng Lăng, là nơi yên nghỉ của vua Khải Định (1885 – 1925) – vị vua thứ 12 của triều Nguyễn, trị vì 9 năm (1916 – 1925), tọa lạc ở trên triền núi Châu Chữ, phía Tây Nam của Kinh Thành Huế, thuộc xã Thủy Bằng, Thị xã Hương Thủy, Tỉnh Thừa Thiên – Huế.
– 1916, vua Duy Tân bị đày sang đảo Reúnion do vua tham gia phong trào chống lại chính phủ bảo hộ Pháp. Ngay năm đó, Pháp đưa Hoàng tử trưởng Nguyễn Phúc Bửu Đảo – con của vua Đồng Khánh lên ngôi, lấy hiệu là Khải Định. Bước lên ngai vàng ở tuổi 31, vua Khải Định say sưa với công việc xây dựng cung điện, lăng tẩm, dinh thự,… như cung An Định, Điện Kiến Trung, Cửa Chương Đức (cổng phía Tây Hoàng Thành), cửa Hiển Nhơn (cửa phía Đông Hoàng Thành), đặc biệt vua đã cho xây dựng nơi yên nghỉ sau này của mình – Ứng Lăng.
Lựa chọn địa thế phong thủy
– Để xây dựng lăng cho mình, vua Khải Định đã tham khảo nhiều tấu trình của các thầy địa lí́ dâng lên và cuối cùng vua đã chọn triền núi Châu Chữ (còn gọi là Châu Ê) làm vị trí tọa lạc cho nơi an nghỉ của mình sau này. Tọa lạc ở vị trí này, Ứng Lăng lấy một quả đồi thấp ở phía trước làm “Tiền án”, có khe suối Châu Ê chảy từ trái qua làm nơi “Thủy tụ”, núi Chóp Vung ở bên Tả và Kim Sơn ở bên Hữu làm Tả Thanh Long và Hữu Bạch Hổ. Nhà vua đã cho đổi tên núi Châu Chữ là Ứng Sơn và khu lăng được gọi tên là Ứng Lăng.
Quy mô, thời gian và nguồn lực xây dựng
Xem thêm: Cửu Long có phải là 9 Rồng? Ai đã đặt tên Cửu Long?
– Lăng Khải Định (Ứng Lăng) là công trình có diện tích nhỏ nhất so với lăng tẩm của các vị vua tiền nhiệm trong hệ thống lăng tẩm triều Nguyễn (chỉ khoảng 0,5265 ha), nhưng lại kì công nhất, thời gian xây dựng lâu nhất (11 năm), kinh phí nhiều nhất và hiện đại nhất.
Lăng khởi công năm 1920 và hoàn tất năm 1931, do Tiền quân Đô Thống Phủ Lê Văn Bá chỉ huy, nghệ nhân Phan Văn Tánh chịu trách nhiệm kiến tạo những tuyệt tác bên trong. Vật liệu xây dựng nhập từ Pháp (sắt thép, xi măng), đồ trang trí nhập từ Nhật Bản, Trung Hoa. Kinh phí xây dựng có được nhờ việc tăng thuế ruộng đất lên 30%, gây nên sự oán trách từ nhân dân.
Kiến trúc tổng thể và ý nghĩa phong thủy tại Lăng Khải Định
xem thêm: KIẾN TRÚC ĐÔNG DƯƠNG Ở HUẾ (Tham khảo)
– Tổng thể lăng và vị trí xây dựng có nhiều ý nghĩa tâm linh. Kiến trúc lăng mang dấu ấn Đông – Tây, loại bỏ màu xanh cây cổ thụ, vắng bóng mặt nước ao hồ nhưng lại được bao quanh bởi rừng thông, làm Ứng Lăng nổi bật như một tòa lâu đài Trung Cổ ở Châu Âu.
Bố cục không gian lăng
– Lăng là một khối hình chữ nhật, vươn cao 5 tầng với 127 bậc.
- Vượt qua 37 bậc: Cổng Tam Quan, Tả Tòng Tự và Hữu Tòng Tự thờ bài vị công thần.
- Vượt tiếp 29 bậc: Nghi Môn, sân Bái Đính với hai hàng tượng chầu quan văn, quan võ tỉ lệ 1:1, Bi Đình bát giác, bia đá cao 3,1m khắc công đức vua Khải Định và hai Trụ Biểu tượng trưng hai ngọn nến.
- Hai tầng sân hình chữ nhật lát gạch caro, mỗi tầng cách nhau 13 bậc.
- Cung Thiên Định ở tầng thứ 5: Chia làm 5 phần, nền lót đá cẩm thạch, trang trí phù điêu bằng sành sứ, thủy tinh. Tượng vua Khải Định bằng đồng mạ vàng ngồi trên ngai, dưới là bậc Tam Tài (Thiên – Địa – Nhân). Phần mộ vua ngay dưới tượng, đào sâu 9m, thông qua đường tọa đạo dài 30m sau Bi Đình. Phía sau mộ là bức “Thái dương hạ san” – mặt trời lặn tượng trưng sự kết thúc của nhà vua. Gian trọng nhất phía trong là nơi thờ bài vị vua.
Dấu ấn kiến trúc Đông – Tây và nghệ thuật trang trí
xem thêm: Cung An Định và nỗi lòng hoàng hậu Nam Phương
– Ra đời trong thời kì giao lưu Đông – Tây, lăng mang dấu ấn của Ấn Độ Giáo, Phật Giáo, Roman,…
- Trụ Biểu dạng Stuppa Phật Giáo.
- Nhà Bia bát giác, kiến trúc Châu Âu, vòm cửa Roman biến thể.
- Trụ cổng Tam Quan Tứ Trụ ảnh hưởng Ấn Độ.
- Hàng rào như những cây thánh giá.
– Giá trị lớn nhất là nghệ thuật điêu khắc, chạm trổ, ghép sành sứ, tranh hoành tráng ở Cung Thiên Định, đặc biệt là ba bức “CỬU LONG ẨN VÂN”.
Phản ứng của nhân dân và giá trị còn lại
– Việc tăng thuế để xây dựng lăng gây khổ cực cho dân, bị lịch sử phê phán, nhân dân oán trách. Tuy nhiên, dù bị lên án, Lăng Khải Định vẫn là một công trình có giá trị nghệ thuật, kiến trúc, góp phần làm phong phú dạng thái của hệ thống lăng tẩm di sản Huế.
Xứng đáng với câu đối đề trước Tả Trực Phòng trong lăng:
| “Tứ diện hiến kỳ quan, phong cảnh biệt khai vũ trụ | Bốn mặt đều là kỳ quan, phong cảnh mở ra một vũ trụ biệt lập |
| Ức niên chung vượng khí, giang sơn trường hộ trừ tư | Muôn năm hun đúc nên vượng khí, núi sông giúp đỡ mãi hoài |
Nguồn internet: sưu tầm bởi bạn Huyền Nguyễn Lê